Archive for category: Fréttir

Æðarbændur þurfa að takast á við ýmsa vá sem ógnar æðarvarpinu bæði náttúruöflin og vágesti úr dýraríkinu en einnig af mannavöldum

• Náttúruvá
• Mengun, skólp,
• Starfsemi sem getur ógnað lífríki sjávar, t.d. þangskurður, sjókvíaeldi
• Vargur (fuglar, refur, minkur)
• Veiðar
• Umferð vélknúinna tækja í lofti, láði og legi
• Umferð óviðkomandi, t.d. fótgangandi

Hvers vegna að friðlýsa æðarvarp?

Friðlýsing æðarvarpa felur í sér heimild fyrir æðarbændur til að gera tilteknar ráðstafanir til verndar varpinu og gildir friðlýsingin tímabilinu frá 15. apríl til og með 14. júlí ár hvert

• Öll óviðkomandi umferð og röskun er bönnuð
• Allur óþarfa hávaði af völdum manna og véla er bannaður
• Öll skot eru bönnuð nær friðlýstu æðarvarpi en 2 km, nema brýna nauðsyn beri til
• Ekki má leggja net í sjó nær friðlýstu æðarvarpi en 250 m frá stórstraumsfjörumáli
• Heimilt er að stugga við örnum sem halda til eða sjást í friðlýstum æðarvörpum, svo fremi sem fuglunum sjálfum, hreiðrum þeirra, eggjum og ungum er ekki hætta búin. Þó er óheimilt að stugga við hreiðurörnum innan tveggja km frá arnarvarpstað
• H Við friðlýsingu varps verður þessi hlunnind sýnilegri stjórnvöldum og almenning. Þannig að vægi hennar gæti aukist í umræðu og hugsanlega aukinni verðmætasköpun með því að vekja áhuga hönnuða til að nýta þetta hráefni í sýnar vörur.
• Heimilt er að nota reyk, hræður, fælur og gasbyssur til að stugga við örnum

Við friðlýsingu varps verða hlunnindi af æðarvarpi sýnilegri stjórnvöldum og almenningi. Vægi hlunninda af æðarvarpi gæti aukist í umræðu og aukið verðmætasköpun með því að vekja áhuga hönnuða til að nýta þetta hráefni í sínar vörur.

Hvar er að finna upplýsingar um staðsetningu friðlýstra æðarvarpa? 

• Á syslumenn.is er listi yfir friðlýst æðarvörp – Útgefin leyfi fyrir friðlýsingu æðarvarpa
• ÆÍ er í samstarfi við Landhelgisgæsluna og Samgöngustofu um að koma upplýsingum um æðarvörp á framfæri við flugmenn
• Friðlýsing tryggir aðgengi að upplýsingum um staðsetningu æðarvarps

Hvernig á að merkja friðlýst æðarvörp?

• Friðlýst æðarvörp skal auðkenna með áberandi hætti, þar sem því verður við komið. Í óbyggðum eyjum og hólmum á þetta ekki við
• ÆÍ telur æskilegt að merkingar friðlýstra æðarvarpa séu samræmdar og skírskoti til að friðlýsingin sé gefin út af sýslumanni. ÆÍ vinnur að því að fá slíka samræmda merkingu samþykkta
• Merking æðarvarps til að hindra lágflug. Þótt vitað sé að æðarvarp og annað fuglalíf þrifist með ágætum við eða í næsta nágrenni víð flugvelli, þá hefur það komið fyrir að flugvélar sem fljúga lágflug og/eða óreglubundið flug óvænt inn yfir æðarvarp geta valdið ónæði eða truflun svo að varp spillist.Árið 1990 var gert samkomulag milli Flugráðs og Bændasamtakanna þar sem æðarbændum er ráðlagt að mála rautt P á hvítan flöt (þríhyrning), t.d. á plötu eða dúk og setja á áberandi stað í varplandinu. Merkin sem nota skal er hvítur jafnarma þríhyrningur málaður á sæmilegan sléttan flöt og skulu hliðar þríhyrningsins helst vera 3 m á lengd. Innan íþríhyrningnum skal mála stórt rautt P

Hvar og hvernig á að sækja um friðlýsing æðarvarps?

Í reglugerð nr. 252/1996 sem m.a. fjallar um friðlýsingu æðarvarps segir í 2. gr. að sýslumaður annist friðlýsingu æðarvarps.

• Beiðni til sýslumanns um friðlýsingu æðarvarps skal koma frá landeiganda, ábúanda eða umráðamanni æðarvarps
• Tilgreina skal staðsetningu og mörk varpsins eða sýna svæðið skýrt á viðurkenndu korti eða loftmynd
• Sýslumaður getur krafist þess að beiðni um friðlýsingu fylgi staðfesting tveggja kunnugra manna um að æðarvarp sé á umræddu svæði eða að líklegt sé að koma megi þar upp æðarvarpi
• Sýslumaður skal fá staðfestingu byggingarfulltrúa um að aðstöðu sé rétt lýst.
• Ákvörðun um friðlýsingu æðarvarps skal birt í Lögbirtingablaðinu og gildir í 10 ár frá birtingu
• Sýslumaður skal halda skrá um friðlýst æðarvörp og skal hún liggja frammi á skrifstofu hans. Skrá þessi, ásamt síðari breytingum, skal send til viðkomandi sveitastjórnar, embættis veiðistjóra og hlunnindaráðunautar Bændasamtaka Íslands
• Umsækjandi ber kostnað við friðlýsingu æðarvarps

Upplýsingar um friðlýsingu æðarvarps og eyðublað er á vef sýslumanns, smellið á viðeigandi hlekk:

Um friðlýsingu æðarvarpa á vef sýslumanns

Eyðublað fyrir beiðni um friðlýsingu æðarvarps

Hvaða lög og reglur gilda um friðlýsingu æðarvarps?

Lög nr. 64/1994 um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og spendýrum

Reglugerð 252/1996 um friðlýsingu æðavarps o.fl.

Útflutningstekjur árið 2013 nærri 600 milljónir.
Ekkert lát er á sölu íslensks æðardúns til erlendra sængurframleiðenda. Verðið hefur tvöfaldast á fjórum árum en útflutningstekjur 2013 voru um 600 milljónir kr. Þessi arfur náttúrunnar er dýrasta landbúnaðarafurð landsins en kílóið kostar um 200.000 kr. Það er fyrir áræðni æðarbænda og söluaðila sem þessi náttúruauðlind skapar verðmæti, en ótíndur dúnn verður vindi og veðri að bráð. Möguleiki er á að margfalda verðmæti æðardúns með fullvinnslu.

Æðardúnn tvöfaldast í verði á fjórum árum
Útflutningstekjur af íslenskum æðardúni námu 599.148.104 kr árið 2013, en það þótti mikill sigur að ná 500 milljóna kr markmiðinu árið 2012. Ári síðar hafa söluaðilar gert enn betur og slógu næstum 600 milljóna markið. Útflutningur hefur gengið mjög vel undanfarin ár og virðist ekkert lát á vinsældum hans. Meðalverð á seldu kílói af íslenskum æðardúni var 192.652 kr í fyrra,  sem er tæplega tvöföldun meðalverðs frá 2009 sem var 97.887 kr. á verðlagi þess árs. Talsverðar sveiflur geta verið á verði eftir gengisþróun og milli markaðssvæða og því getur verð rokkað innan sölutímabila. Vöntun hefur verið á æðardúni síðustu ár hjá mörgum söluaðilum sem hefðu getað selt töluvert meira magn en raunin varð. Því hefur verð hækkað hratt. Æðardúnn er takmörkuð náttúruauðlind, en framleiðslan takmarkast við það magn sem fellur til ár hvert í hreiðrum æðarkolla og tíndur er af landeigendum. Ísland er með 70-80% heimsmarkaðshlutdeild með sölu upp á rúm 3 tonn af hreinsuðum æðardúni síðustu ár sem er ársframleiðslan.Stærstu sölusvæði æðardúns eru Japan og Þýskaland sem nota dúninn sem fyllingu í sængur. Algengt verð á æðardúnsængum erlendis er um 1200-1500 þúsund króna en einnig eru til bæði ódýrari og dýrari sængur eftir magni í sæng og hreinleika vörunnar.

Framboð annar ekki eftirspurn
Árið 2013 nam útflutningur æðardúns 3110 kílóum.  Það er því fjórða árið í röð sem salan fer yfir 3000 kg sem er algert einsdæmi í útflutningssögu œðardúns og virðist ekkert lát á eftirspurn. Margir söluaðilar hafa þegar gert framvirka saminga um sölu þess æðardúns sem bændur safna saman úr hreiðrum þessar vikurnar.  Það virðist því liðin tíð að æðardúnbirgðir safnist upp milli ára.

Veðurfar hliðhollt æðarfuglinum
Í vor og það sem af er sumri hefur veðurfar verið hagstætt æðarbændum. Það er helst á Austurlandi sem úrkoma hefur verið yfir meðallagi og einhverjir tekið upp votan dún sem er þá þurrkaður um leið og í hús er komið. Það ætti því ekki að koma að sök hvað lokaafurð snertir.

Fullvinnsla æðardúns mikilvæg
Íslenskur æðardúnn er aðallega notaður sem fylling í æðardúnsængur. Fullframleiðsla fer að mestu fram erlendis þar sem dúnninn er aðallega seldur sem hráefni frá landinu. Það er ekki að ástæðulausu sem verð hefur hækkað síðustu ár. Atvinnuvegaráðuneytið hefur uppfært gæðavottorðin, sem nú eru númeruð og með íslenska skjaldarmerkinu á. Ráðuneytið í samstarfi við Æðarræktarfélag Íslands, Félag atvinnurekenda og Bændasamtökin leita stöðugt leiða til að betrumbæta vottunarkerfið. Útflutningsaðilar hafa unnið ötult markaðsstarf eins og sölutölur sýna glögglega, auk þess sem  Æðarræktarfélag Íslands hefurútbúið almennt kynningaefni um íslenskan æðardún á fjórum tungumálum, íslensku, ensku, þýsku og japönsku. Um er að ræða kynningarmynd, bækling auk þess sem þessi vefsíða er í þróun. Það er skemmtilegt safn rekið á Reykhólum í A-Barðarstrandasýslu auk þess sem verið er að byggja húsnæði í Stykkishólmi sem mun verða framtíðarheimili Æðarseturs Íslands. Síðast en ekki síst er aukning á útflutningi þvegins æðardúns, en áður fyrr var eingöngu fluttur út hreinsaður æðardúnn. Hreinsunin fer fram án kemískra efna, en mestallur dúnn er þveginn erlendis áður en hann fer í sængurnar og því ánægjulegt að ná þeim viðskiptum hingað heim. Íslendingar geta gert betur og sótt á markaði með fullunnar vörur og kynnt æðarfuglinn fyrir Íslendingum og ferðamönnum. Með sölu á fullunnum afurðum er hægt að margfalda verðmætin.

Umhirða æðarvarpa skilar árangri.
Samvinna æðarfuglsins og mannsins líkist vinasambandi og endurspeglar náttúruna í sinni fallegustu mynd.  Æðarbændur undirbúa varpsvæði

á vorin í þeirri von að æðarfuglinn velji landið þeirra. Margir æðarbændur vaka yfir varpinu og veita vernd gegn rándýrum og ránfuglum. Þeir fá vinnuna ríkulega launaða með æðardúni sem losnar af bringum æðarkolla og þær umlykja hreiður sín með. Æðardúnninn er svo aftur hreinsaður fyrir sölu og er mikilvægur tekjustofn æðarbænda.

Sólveig Bessa Magnúsdóttir og Björgvin Sveinsson á Innri-Hjarðardal í Öndundarfirði eru með æðarvarp rétt við bæjarstæðið. “Veðrið hefur verið milt og þurrt eftir að fuglinn settist upp. Hann hefur aðeins seinkað sér í varp eftir hrakfarir síðustu ára en það hefur fennt yfir varpið síðustu ár, svo rétt hausinn á kollunni hefur staðið upp úr snævi þaktri jörðinni”, segir Sólveig Bessa Magnúsdóttir. “Ég ákvað að gefa fuglinum sem mestan frið í ár fyrst viðraði svona vel og fór ekki í fyrstu dúntínslu fyrr en um Hvítasunnuhelgina. Þá var komið töluvert af ungum og æðar-kollur byrjaðar að leiða út”, segir Sólveig Bessa ennfrekar. Töluverð aukning hefur orðið á fugli síðustu ár hjá þeim hjónum enda hugsa þau vel um æðarfuglinn. Sólveig Bessa segist sannfærð um að vöktunin skili þessari fjölgun. Margir aðrir æðarbændur hafa tjáð sig um fjölgun hreiðra á samfélagsmiðlum um þessar mundir, svo líkur eru á góðu dúnári. Mun salan ná 650 milljónum árið 2014? Það verður gaman að sjá.

Þessi frétt var birt í Bændablaðinu 19. júní 2014.
Sjá nánar: http://www.bbl.is/files/pdf/bbl-12.-tbl.-2014-web.pdf