Fuglaflensa

Fuglaflensa

Í mars 2022 voru fyrirskipaðar hertar varnaraðgerðir til að fyrirbyggja að fuglaflensa berist í alifugla. Þetta var gert þar sem talið var að auknar líkur væru á að skæðar fuglaflensuveirur bærust til landsins vegna mikils fjölda tilfella í löndum þar sem íslenskir farfuglar hafa vetursetu eða viðkomu á leið til landsins. Þetta er í samræmi við viðbúnaðarstig 2 sem nánar er fjallað um neðar á þessari síðu.

Sértækar leiðbeiningar MAST fyrir æðarbændur

Tilfelli í Evrópu

Tilvísunarrannsóknastofa ESB fyrir fuglaflensu (IZSVe) birtir reglulega yfirlit yfir greiningar sem tilkynntar eru til ESB í gegnum skráningarkerfið ADIS. Í yfirliti frá 9. maí 2022 kemur fram að greiningar á hinu skæða afbrigði H5N1 hafa verið tilkynntar í 3156 villtum fuglum síðan í október 2021. Aðeins eitt sýni er tilgreint að hafi verið úr æðarfugli en tekið skal fram að í mörgum tilfellum er ekki skráð nákvæmlega um hvaða andartegund er að ræða.

Yfirlit yfir tilfelli í villtum fuglum á Bretlandseyjum af þessu skæða afbrigði fuglaflensuveirunnar má finna á heimasíðu DEFRA. Þar eru fimm tilfelli í æðarfugli skráð, öll frá tímabilinu 24.4.-1.5., fjögur á Hjaltlandseyjum og eitt í Moray á Skotlandi.

Til viðbótar er vakin athygli á rannsóknum frá 2016 þar sem mótefni voru mæld í heilbrigðum æðarfuglum á þremur varpsvæðum í Danmörku. Í því úrtaki reyndust 12% æðarfugla vera með mótefni gegn H5 eða H7 fuglaflensuveirum (Lam o.fl., 2020). En það skal tekið fram að meinvirkni veiranna er ekki tiltekið, þ.e.a.s. ekki er vitað hvort um hefur verið að ræða hið skæða afbrigði veirunnar sem nú geisar.

Sóttvarnir

Forvarnir gegn smitsjúkdómum felast fyrst og fremst í að gæta fyllsta hreinlætis í umgengni við æðarfuglinn. Þessar leiðbeiningar fjalla um smitvarnir við daglega umhirðu í æðarvarpi, bæði fyrir fólk og æðarfugla.

Sóttvarnir fyrir fólk

  1. Smithætta á fuglaflensu fyrir fólk er almennt talin lítil. Þrátt fyrir það er ávallt rétt að gæta almenns persónulegs hreinlætis við daglega umhirðu,  sem m.a. felur í sér góðan handþvott eftir umgengi við fuglana, sbr. upplýsingasíðu Mast um fuglaflensu.
  2. Ef vart verður við veikindi eða aukin dauðsföll í æðarfuglum eða öðrum villtum fuglum er mælt með að nota að minnsta kosti veiruhelda grímu og einnota hanska.

Sóttvarnir fyrir æðarfugla

  1. Tryggja skal að óhreinindi berist ekki milli æðarvarps og búfjár, þeim báðum til varnar. Því er aðgæsla brýn þegar æðarbændur umgangast jafnframt annað búfé, sér í lagi alifugla.
  2. Varúðarráðstafanir geta m.a. falist í að nota sérstaka galla eða önnur hlífðarföt, stígvél og einnota hanska. Jafnframt er ráðlagt að nota sérstaka poka, áhöld og tæki í æðarvarpinu. Að öðrum kosti getur þvottur og sótthreinsun á fötum og búnaði tryggt hreinlæti .
  3. Þörf er sérstakrar aðgæslu þegar um er að ræða gestkomandi í varpi, bæði innlenda og erlenda gesti eða  farandverkafólk og við heimsóknir á milli æðarvarpa, ekki síst frá varplandi þar sem sýking hefur komið upp.
  4. Veiðimenn sem sinna vargeyðingu og fara á milli varpa verða að sýna sérstaka aðgæslu.
  5. Hundar (og önnur spendýr) geta borið smit á milli staða, meðal annars með því að bera sýkt hræ með sér.
  6. Aðilar sem taka að sér hreinsun dúns þurfa að gæta sérstaklega að því að sótthreinsa poka eða senda ekki poka á milli æðarvarpa.

Viðbrögð við grun

  1. Tilkynna skal tafarlaust til Matvælastofnunar ef veikur eða dauður villtur fugl finnst, óháð tegund.
  2. Fjarlægja dauða fugla. Afar mikilvægt er að gæta þess að dreifa ekki smiti. Hræ á helst að setja í tvöfalda sterka plastpoka til að koma í veg fyrir leka. Þegar Matvælastofnun hefur metið þörf á sýnatöku og úrskurðað að ekki skuli tekin sýni, skal koma hræjum á þar til gerða staði sveitarfélagsins. Þá er mikilvægt að hræið sé í plastpoka til að draga úr líkum á að ránfuglar og hræætur komist á hræið á sorphaugnum. Gæta skal persónulegra sóttvarna þegar hræ er tekið upp með því að setja hræið í plastpoka, án þess að það sé snert með berum höndum.
  3. Við eftirlit á varpsvæðum er hægt að minnka smithættu fyrir æðarfuglana með því að byrja eftirlit á svæði með heilbrigðum fuglum og enda þar sem vart hefur orðið við dauðsföll eða veikindi. Forðast skal að ganga til baka nema að undangenginni hreinsun fatnaðar, skófatnaðar, handa og áhalda.
  4. Með því að fjarlægja hræ minnka líkur á að aðrir fuglar smitist og beri smit á önnur svæði. Ránfuglar virðast vera líklegri en æðarfuglar til að veikjast af fuglaflensu, þar sem greiningar fuglaflensuveira H5N1 í dauðum ránfuglum veturinn 2021/22 hafa verið mun algengari en í æðarfuglum.
  5. Aðgerðir eins og að fæla fugla frá sýktum svæðum og/eða drepa fugla eru mjög umdeildar og þarf að meta sérstaklega áður en til þeirra er gripið. Með því að fæla fugla frá sýktum svæðum leita þeir annarra varpstaða og auka þannig hættu á smitdreifingu. Þetta skal ekki gert nema í samráði við og að fengnu samþykki Náttúrufræðistofnunar.